રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે ચાલી રહેલા યુદ્ધ છતાં ભારતને આવતા વર્ષે જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરીથી રશિયા પાસેથી S-400 મિસાઈલ ડિફેન્સ સિસ્ટમની ત્રીજી બેચ મળવાની શરૂઆત થશે. સંરક્ષણ સૂત્રોએ આ અંગે માહિતી આપી છે. તેમણે કહ્યું કે ભારતીય ટીમ સહિત એરફોર્સના જવાનો હાલમાં રશિયામાં સાધનો માટે છે. આવી સ્થિતિમાં S-400 મિસાઇલ ડિફેન્સ સિસ્ટમની ત્રીજી બેચને નિર્ધારિત સમયની અંદર સપ્લાય કરવાની યોજના છે. નોંધનીય છે કે ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં સેનાએ પંજાબ સેક્ટરમાં રશિયા પાસેથી મળેલી મિસાઈલ ડિફેન્સ સિસ્ટમની પ્રથમ ખેપ તૈનાત કરી હતી. ભારતની છાવણીમાં સામેલ આ રશિયન એર ડિફેન્સ સિસ્ટમથી દુનિયાભરના તમામ દેશો આશ્ચર્યમાં છે. આ એક પ્રકારની એર ડિફેન્સ મિસાઈલ સિસ્ટમ છે, જે દુશ્મનના વિમાનને આકાશમાં જ નીચે પાડી શકે છે.
ભારત-રશિયા ચુકવણી માટે વિશેષ પદ્ધતિ અપનાવે છે
સૂત્રોએ જણાવ્યું કે અમેરિકાના CATSA કાયદાથી બચવા માટે ત્રીજા કન્સાઈનમેન્ટના સપ્લાય અંગેની ચુકવણી ખાસ રીતે કરવી પડશે. પ્રથમ બે માલના સપ્લાય દરમિયાન ચુકવણીના આ પાસાને ઉકેલવા માટે કઈ ચેનલનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે તે અધિકારીઓએ જાહેર કર્યું નથી.
હકીકતમાં, 2017 માં, યુએસએ CAATSA કાયદા હેઠળ પ્રતિબંધિત દેશો સાથે વેપાર કરતા દેશો પર પ્રતિબંધ લાદવાનો કાયદો લાવ્યો હતો. આ કાયદા હેઠળ, આ કાયદો અમેરિકાના કથિત દુશ્મનો રશિયા, ઈરાન, વેનેઝુએલા અને ઉત્તર કોરિયા જેવા દેશો સાથે વેપાર સંબંધો ધરાવતા અન્ય દેશો પર અસરકારક છે.
આ કારણે રશિયા સાથે સતત સંરક્ષણ સોદાની ચુકવણીમાં અવરોધ ઉભો થયો છે. કારણ કે રશિયા હવે વૈશ્વિક ચલણ ડોલરમાં ચૂકવણી કરી શકશે નહીં. એટલા માટે ભારત અને રશિયાએ સાથે મળીને મધ્યમ માર્ગ શોધી કાઢ્યો છે. આ કટ્સ એક્ટથી પણ બચશે.
ભારતે S-400 મિસાઈલ સિસ્ટમ તૈનાત કરી છે
ભારત પહેલેથી જ S-400 મિસાઇલ સિસ્ટમના તેના પ્રથમ બે સ્ક્વોડ્રનને કાર્યરત કરી ચૂક્યું છે. પ્રથમ બે સ્ક્વોડ્રન પશ્ચિમ બંગાળ અને સમગ્ર પૂર્વોત્તર પ્રદેશમાં સંવેદનશીલ ચિકન નેક કોરિડોર સાથે લદ્દાખ સેક્ટર સુધી દેખરેખ અને સુરક્ષા માટે તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે. વિવિધ રેન્જથી સજ્જ મિસાઇલોની આ સિસ્ટમ દુશ્મનની બેલિસ્ટિક અને ક્રુઝ મિસાઇલો, ફાઇટર જેટ અને 400 કિમી સુધીના અંતરે ઉડતા માનવરહિત હવાઈ વાહનોને ખતમ કરી શકે છે.
પાંચ કન્સાઇનમેન્ટ મેળવવાનો સોદો છે
ભારત અને રશિયા વચ્ચે S-400 મિસાઈલ સિસ્ટમની આ ડીલ 35,000 કરોડ રૂપિયાથી વધુની છે. આ ડીલ હેઠળ ભારત ત્રણ વર્ષમાં રશિયા પાસેથી ડિફેન્સ મિસાઈલની પાંચ સ્ક્વોડ્રન હસ્તગત કરવાનું છે. ઉપરાંત, તમામ પાંચ કન્સાઇનમેન્ટની ડિલિવરી આગામી નાણાકીય વર્ષના અંત સુધીમાં પૂર્ણ થવાની અપેક્ષા છે.
મિસાઇલ S-400 ની વિશેષતા
- S-400 એ આધુનિક યુદ્ધના સૌથી અદ્યતન શસ્ત્રોમાંથી એક છે.
- આ એક પ્રકારની એર ડિફેન્સ મિસાઈલ સિસ્ટમ છે, જે દુશ્મનના વિમાનને આકાશમાં જ નીચે પાડી શકે છે.
- આ મિસાઈલ લાંબા અંતર સુધી પ્રહાર કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
- S-400 મિસાઈલ ડિફેન્સ સિસ્ટમ ચાર અલગ-અલગ મિસાઈલોથી સજ્જ છે.
- S-400 મિસાઈલ દુશ્મનના એરક્રાફ્ટ, બેલેસ્ટિક મિસાઈલ અને AWACS એરક્રાફ્ટને નષ્ટ કરી શકે છે
400 કિમી, 250 કિમી, મિડિયમ રેન્જ 120 કિમી અને શોર્ટ રેન્જ 40 કિમી સુધી હિટ કરી શકે છે. - આ મિસાઈલ જમીનથી 100 ફૂટ ઉપર ઉડતા જોખમને ઓળખી શકે છે.
રશિયા ભારતનું સૌથી મોટું સપ્લાયર છે
નોંધપાત્ર રીતે, રશિયા ભારતને શસ્ત્ર પ્રણાલીના સૌથી મોટા સપ્લાયર્સમાંનું એક છે. હાલમાં પણ ત્રણેય સૈન્ય રશિયા તરફથી મળનારી સૈન્ય પુરવઠા પર ભારે નિર્ભર છે. વર્ષોથી ભારતે રશિયાના હરીફ અમેરિકા તેમજ ફ્રાન્સ સહિતના યુરોપિયન દેશો પાસેથી શસ્ત્રો મેળવ્યા છે. તેમ છતાં, ભારતીય વાયુસેના અને સેના પાસે હજુ પણ તેમની 50 ટકાથી વધુ લડાઇ પ્રણાલીઓ રશિયા પાસેથી હસ્તગત છે.