ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) પોતે જ ગગનયાનમાં અવકાશયાત્રીઓ માટે અત્યંત જરૂરી પર્યાવરણીય નિયંત્રણ અને સર્વાઈવલ સિસ્ટમ (ECLSS) વિકસાવશે, જે ત્રણ ભારતીયોને ત્રણ દિવસ માટે અવકાશમાં 400 કિમીની ઊંચાઈ પર મોકલવાનું ભારતનું મિશન છે. ઇસરોના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથે બુધવારે જણાવ્યું હતું કે આ સિસ્ટમ મેળવવા માટે ઘણા દેશો સાથે વાતચીત કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તમામ નિષ્ફળ રહી હતી. હવે ખુદ ઈસરોએ તેને બનાવવાનું નક્કી કર્યું છે.
અમારી પાસે ECLSS વિકસાવવાનો અનુભવ નથી,” સોમનાથે ગોવામાં મનોહર પર્રિકર સાયન્સ ફેસ્ટિવલ 2023માં જણાવ્યું હતું. અત્યાર સુધી આપણે માત્ર રોકેટ અને સેટેલાઇટ જ બનાવતા આવ્યા છીએ. આશા હતી કે વિદેશમાંથી આ જ્ઞાન મળશે. કમનસીબે, ઘણી ચર્ચા કર્યા પછી, કોઈ આ તકનીક પ્રદાન કરી રહ્યું નથી. રાજ્યના વિજ્ઞાન, પર્યાવરણ અને ટેક્નોલોજી વિભાગની આ પાંચમી ઇવેન્ટમાં, સોમનાથે ખુલાસો કર્યો કે આ કારણોસર ISROએ ભારતમાં હાજર જ્ઞાન અને ઉદ્યોગો દ્વારા આ સિસ્ટમ વિકસાવવાનું નક્કી કર્યું છે.
ગગનયાન મિશનના પડકારો અંગે તેમણે કહ્યું કે ભારત ઘણા વર્ષોથી તેના માટે ડિઝાઇન ક્ષમતા વિકસાવવામાં વ્યસ્ત છે. આ મિશન ભારતની ક્ષમતાઓનું શિખર હશે. અમે માણસોને અવકાશમાં મોકલી રહ્યા છીએ, અને અમારી પાસે હાલમાં છે તેના કરતાં ઘણી વધુ કુશળતા અને આત્મવિશ્વાસની જરૂર છે.
રોકેટ નિષ્ફળ જાય છે, તૈયાર રહેવું પડશે
સોમનાથે ચેતવણી આપી હતી કે રોકેટ નિષ્ફળ થઈ શકે છે. આ કારણે તે લોન્ચ દરમિયાન પોતે તણાવમાં આવી જાય છે અને તેના હૃદયના ધબકારા વધી જાય છે. ભલે રોકેટ ખૂબ જ સુરક્ષિત રીતે બાંધવામાં આવ્યા હોય, કંઈપણ ખોટું થઈ શકે છે. જો કંઈક ખોટું થાય, તો કોઈ તેને ઠીક કરી શકતું નથી. આમાં એકસાથે હજારો વસ્તુઓ કામ કરી રહી છે. આ કારણોસર, જ્યારે નિષ્ફળતાની સંભાવના હોય ત્યારે માનવીય મિશનમાં સલામતી અત્યંત મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. અમે અમારા અવકાશયાત્રીઓના જીવનને જોખમમાં મૂકી શકતા નથી.
ઉકેલ…રોકેટમાં બુદ્ધિ
ઈસરોના વડાએ કહ્યું કે, રોકેટમાં ઈન્ટેલિજન્સ વધારીને જોખમને દૂર કરવામાં આવી રહ્યું છે. નવી પેઢીના લોકો જાણે છે કે સેન્સર, ડેટા પ્રોસેસિંગ, AI દ્વારા મશીનોમાં બુદ્ધિ વિકસાવી શકાય છે. આ વિવિધ પ્રકારના સંકેતો પ્રદાન કરે છે જે સૂચવે છે કે રોકેટ સુરક્ષિત રીતે ઉડશે કે નિષ્ફળ જશે.
નિર્ણય લેવા માટે માત્ર થોડીક સેકન્ડ છે
સોમનાથે કહ્યું કે રોકેટ ફેલ થવાના છે તેની થોડી જ સેકન્ડ પહેલા વૈજ્ઞાનિકોએ નિર્ણય લેવાનો છે. તેનો અર્થ એ છે કે રોકેટ નિષ્ફળ જાય તે પહેલાં તેઓએ જાણવું જોઈએ કે તે નિષ્ફળ જશે, તો જ મિશનને અટકાવી શકાય છે. ઇન્ટેલિજન્સથી સજ્જ રોકેટમાં વિવિધ પ્રકારના ડેટા જોઈને આ નિર્ણયો લેવાના હોય છે.