સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ મતદાર શ્યામ સરન નેગીનું આજે સવારે નિધન થયું છે. હિમાચલ પ્રદેશના કિન્નૌરના રહેવાસી નેગીની ઉંમર 106 વર્ષની હતી. હિમાચલ પ્રદેશ વિધાનસભા ચૂંટણી માટે તેમણે 2 નવેમ્બરના રોજ પોસ્ટલ બેલેટ દ્વારા પોતાનો મત આપ્યો હતો. DC કિન્નર આબિદ હુસૈનનું કહેવું છે કેમજિલ્લા વહીવટીતંત્ર સૌથી વૃદ્ધ મતદાતાના અંતિમ સંસ્કાર માટે વ્યવસ્થા કરી રહ્યું છે, તેમને સન્માનપૂર્વક વિદાય આપવાની તમામ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી રહી છે.
દેશના સૌથી વૃદ્ધ મતદાર શ્યામ સરન નેગી તાજેતરમાં રિટર્નિંગ ઓફિસરને 12-ડી ફોર્મ પરત કરીને ચર્ચામાં આવ્યા હતા. વાસ્તવમાં જૂના મતદારે ચૂંટણી પંચનું ફોર્મ એમ કહીને પરત કર્યું હતું કે, તેઓ મતદાન મથક પર જઈને મતદાન કરશે. જોકે આ દરમિયાન અચાનક તેમની તબિયત બગડતાં ચૂંટણી અધિકારીઓ તેમના કલ્પાના ઘરે ગયા હતા અને પોસ્ટલ વોટ મેળવ્યા હતા.
મહત્વનું છે કે, હિમાચલ પ્રદેશમાં કુલ 68 વિધાનસભા સીટો માટે 12 નવેમ્બરે એક જ તબક્કામાં મતદાન થશે અને 8 ડિસેમ્બરે મતગણતરી કરવામાં આવશે. અગાઉ 80 વર્ષથી વધુ વયના અને વિકલાંગ મતદારોની સુવિધા માટે પોસ્ટલ બેલેટ પેપર દ્વારા મતદાન કરવામાં આવે છે. પ્રથમ તબક્કામાં આ મતદાન 1 થી 3 નવેમ્બર દરમિયાન થયું હતું. આ દરમિયાન 2 નવેમ્બરે દેશના પ્રથમ મતદાર નેગીએ પોતાનો મત આપ્યો હતો. ચૂંટણી અધિકારીઓએ 106 વર્ષના મતદારના ઘરે પોસ્ટલ બૂથ બનાવ્યું હતું અને તેમના માટે રેડ કાર્પેટ બિછાવી હતી. આ દરમિયાન જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારી આબીદ હુસૈને વૃદ્ધ મતદારનું કેપ અને મફલર આપી સન્માન કર્યું હતું.
સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ મતદાર તરીકે જાણીતા નેગીને ભારતીય લોકશાહીના જીવંત દંતકથા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેમના લાંબા જીવનમાં તેમણે 33 વખત મતદાન કર્યું. બેલેટ પેપરથી ઈવીએમમાંફેરફાર પણ જોવા મળ્યો. આ વિધાનસભા માટે પણ તેઓ મતદાનના દિવસની આતુરતાપૂર્વક રાહ જોઈ રહ્યા હતા.
1 જુલાઈ, 1917ના રોજ કિન્નૌર જિલ્લાના તત્કાલિન ગામમાં ચિન્ની અને હવે કલ્પામાં જન્મેલા નેગી વારંવાર યાદ કરતા અને યાદ અપાવતા કે દેશે 1952માં સ્વતંત્ર ભારતની પ્રથમ ચૂંટણી માટે મતદાન કર્યું હતું. પરંતુ કિન્નૌર સહિત તત્કાલીન રાજ્ય પ્રણાલીમાં 25 ઓક્ટોબર, 1951ના રોજ હિમાલયના પર્વતીય વિસ્તારોમાં ઉચ્ચ મતદાન થયું હતું. કારણ કે ભારતના અન્ય ભાગોમાં, શિયાળો અને હિમવર્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને ફેબ્રુઆરી-માર્ચ, 1952માં કિન્નૌર જેવા ઉચ્ચ હિમવર્ષાવાળા સ્થળોએ મતદાન થવાનું હતું.
ઓક્ટોબર 1951માં નેગીએ પ્રથમ વખત સંસદીય ચૂંટણીમાં પોતાનો મત આપ્યો. આ પછી,તેમણે એક પણ ચૂંટણીમાં તેમની ભાગીદારી છોડી ન હતી અને તેને સ્થગિત પણ કરી ન હતી. નેગી કહેતા હતા કે, હું મારા વોટનું મહત્વ જાણું છું. જો શરીર સાથ ન આપતું હોય તો હું આત્મબળને કારણે મત આપવા જતો રહ્યો છું. આ વખતે પણ મતનો ઉપયોગ કરવાનો છે. તેમણે થોડા દિવસો પહેલા એવી આશંકા પણ વ્યક્ત કરી હતી કે કદાચ આ ચૂંટણીમાં આ મારો છેલ્લો મત છે. પરંતુ તે અપેક્ષિત છે. હું મારા જીવનના અંતિમ તબક્કે તેને છોડવા માંગતો નથી.
નેગીએ એકવાર કહ્યું, હું મારા ગામની બાજુના ગામની શાળામાં ચૂંટણી કરાવવાની ફરજ પર હતો પણ મારો મત મારા ગામ કલ્પામાં હતો. હું આગલી રાત્રે મારા ઘરે આવ્યો હતો. કડકડતી ઠંડીમાં સવારે 4 વાગ્યે જાગી ગયો. તૈયાર થયો અને સવારે 6 વાગ્યે મારા મતદાન મથક પર પહોંચો. પછી ત્યાં કોઈ મતદાર ન હતો. હું મતદાન પક્ષની રાહ જોતો હતો. જ્યારે તેઓ આવ્યા, ત્યારે મેં તેમને વિનંતી કરી કે મને વહેલા મતદાન કરવા દો, કારણ કે તે પછી મારે 9 કિલોમીટર દૂર પડોશી ગામ મૂરંગમાં ચૂંટણી યોજવા માટે જવાનું છે. જેથી તેઓ મારી મુશ્કેલી અને ઉત્સાહને સમજી ગયા. તેથી મને નિર્ધારિત સમય કરતાં અડધો કલાક પહેલાં 6.30 વાગ્યે મતદાન કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી. આ રીતે હું દેશનો પ્રથમ મતદાર બન્યો.