“રાજકીય પક્ષોના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થઈ શકે નહીં”, સુપ્રીમ કોર્ટે આવું કેમ કહ્યું?

ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિ (BRS) માંથી કોંગ્રેસમાં જોડાયેલા ધારાસભ્યોની ગેરલાયકાત અરજીઓનો નિર્ણય લેવામાં વિલંબ પર સુપ્રીમ કોર્ટે ચિંતા વ્યક્ત કરી. કોર્ટે તેલંગાણા વિધાનસભાના અધ્યક્ષને પૂછ્યું છે કે જ્યારે તેઓ આ ગેરલાયકાત અરજીઓનો નિર્ણય લેવામાં આટલો સમય લઈ રહ્યા છે ત્યારે “વાજબી સમય” નો અર્થ શું છે? સુપ્રીમ કોર્ટે એમ પણ કહ્યું કે લોકશાહીમાં કોઈપણ પક્ષના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થઈ શકે નહીં.

આ સુનાવણી જસ્ટિસ બી. દ્વારા હાથ ધરવામાં આવી હતી. આર. ગવઈ અને ન્યાયાધીશ કે. તે વિનોદ ચંદ્રનની બેન્ચ દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યું હતું. આ બેન્ચ બે અલગ-અલગ અરજીઓની સુનાવણી કરી રહી હતી. બીઆરએસ દ્વારા એક અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે કોંગ્રેસમાં જોડાયેલા તેમના ધારાસભ્યોને ગેરલાયક ઠેરવવામાં વધુ પડતો સમય લાગી રહ્યો છે. બીજી અરજી પક્ષપલટામાં ભાગ લેનારા અન્ય 7 ધારાસભ્યો સાથે સંબંધિત હતી.

પક્ષકારોના અધિકારોના ઉલ્લંઘન અંગે કોર્ટે શું કહ્યું?

સુનાવણી દરમિયાન, કોર્ટે તેલંગાણા વિધાનસભા અધ્યક્ષને પૂછ્યું કે ગેરલાયકાત અરજીઓનો નિર્ણય લેવા માટે “વાજબી સમય” નો અર્થ શું છે. કોર્ટે કહ્યું, “લોકશાહીમાં, પક્ષોના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થઈ શકતું નથી. અમે વિધાનસભા અને કારોબારીના કાર્યપદ્ધતિનું સંપૂર્ણ સન્માન કરીએ છીએ, પરંતુ આનો અર્થ એ નથી કે સંસદના કાયદાને અવગણવું જોઈએ.”

તેલંગાણા હાઈકોર્ટે શું કહ્યું?

તેલંગાણા હાઈકોર્ટે નવેમ્બર 2024 માં એક આદેશ પસાર કર્યો હતો, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે વિધાનસભા અધ્યક્ષે આ ગેરલાયકાત અરજીઓનો નિર્ણય “વાજબી સમય” માં લેવો જોઈએ. સુપ્રીમ કોર્ટે હવે તેલંગાણા વિધાનસભા અધ્યક્ષને “વાજબી સમય” શબ્દનો અર્થ શું છે અને તે કેટલા સમયમાં પૂર્ણ થશે તે સ્પષ્ટ કરવા કહ્યું છે.

અધિકારીઓ દ્વારા કહેવામાં આવ્યું હતું કે તેલંગાણા વિધાનસભા અધ્યક્ષે આ ગેરલાયકાત અરજીઓનો નિર્ણય લેવા માટે કોઈ ચોક્કસ સમયમર્યાદા નક્કી કરી નથી, જેના કારણે આ મામલો કોર્ટમાં પહોંચ્યો છે. સુનાવણી દરમિયાન, બેન્ચે કહ્યું કે જો “વાજબી સમય” નો અર્થ અપવાદરૂપ પરિસ્થિતિઓ સિવાય ત્રણ મહિનાની અંદર નિર્ણય લેવાનો હોય, તો તે પ્રાથમિકતાના આધારે લેવો જોઈએ.

વિધાનસભા વતી હાજર રહેલા વકીલે કોર્ટ પાસેથી એક અઠવાડિયા પછી કેસની સુનાવણી કરવાની પરવાનગી માંગી. આના પર, બેન્ચે કેસની આગામી સુનાવણી 18 ફેબ્રુઆરીના રોજ નક્કી કરી. અરજદારો તરફથી હાજર રહેલા વકીલે રજૂઆત કરી હતી કે સુપ્રીમ કોર્ટની ત્રણ ન્યાયાધીશોની બેન્ચે સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે “વાજબી સમય” નો અર્થ અપવાદરૂપ પરિસ્થિતિઓ સિવાય ત્રણ મહિનાની અંદર થશે.