બંજર એક કાંટાળો છોડ છે જે નદી કે ઉદ્યાનમાં પોતાની મેળે ઉગે છે, જેનો ઉપયોગ ઘણી આયુર્વેદિક દવાઓમાં થાય છે. આ છોડને સત્યાનાશી કહેવામાં આવે છે. આ છોડ ખાલી જગ્યા કે જંગલમાં પોતાની મેળે ઉગે છે. તેને પીળા ફૂલો આવે છે અને આખા ઝાડ પર કાંટા હોય છે. આ છોડ ખૂબ જ અદ્ભુત છે. જાણો કયા રોગોમાં તેનો ઉપયોગ થાય છે અને તેનું ઔષધીય મહત્વ શું છે?
આયુર્વેદની વાત કરીએ તો, સત્યાનાશીના છોડને ખૂબ જ ફાયદાકારક ઔષધી માનવામાં આવે છે. તેના બીજનો ઉપયોગ અનેક રોગોની સારવારમાં થાય છે. તેના બીજ બરાબર સરસવના દાણા જેટલા જ છે. આ ઉપરાંત પીળા ફૂલો પણ ફાયદાકારક છે. સત્યાનાશી છોડને સ્વર્ણક્ષિરી, કટુપર્ણી, પીળો ધતુરા, દારૂડી જેવા નામોથી પણ ઓળખવામાં આવે છે.
સત્યાનાશીનો છોડ કયા રોગોમાં ફાયદાકારક છે?
આ છોડનો ઉપયોગ અનેક રોગોની દવા તરીકે થાય છે. પાંદડાઓનો ઉપયોગ મેલેરિયા તાવ, અલ્સર અને ત્વચાની સમસ્યાઓ માટે થાય છે. પેશાબ સંબંધિત સમસ્યાઓ અને ત્વચા સંબંધિત રોગોથી રાહત મેળવવા માટે પણ મૂળનો ઉપયોગ થાય છે. તેનો રસ પોલિયો, મોતિયા, આંખોની લાલાશ, દમ જેવા રોગોમાં ફાયદાકારક છે.
અસ્થમામાં ફાયદાકારક- સત્યાનાશીના છોડના મૂળ, પાણી અથવા દૂધનો ઉપયોગ કરો અને સ્વાદ મુજબ ખાંડ ઉમેરો. આનાથી અસ્થમા અને ઉધરસની સમસ્યામાં રાહત મળશે. તેના ટેબ્લેટ પણ બજારમાં ઉપલબ્ધ છે. દિવસમાં ૩ વખત પાણી સાથે ૧ ગોળી લેવાથી અસ્થમામાં રાહત મળશે.
ત્વચા સંબંધિત સમસ્યાઓ દૂર થાય છે- આ છોડ એવા લોકો માટે ફાયદાકારક સાબિત થાય છે જેમને ત્વચા સંબંધિત સમસ્યાઓ છે. આયુર્વેદમાં, ત્વચા માટે સત્યાનાશી તેલ, સત્યાનાશીનો રસ અને સત્યાનાશી દૂધનો ઉપયોગ થાય છે. આનાથી જૂના ફોલ્લા અને ખંજવાળની સમસ્યા દૂર થાય છે.
મોઢાના ચાંદામાં રાહત:
સત્યાનાશીના નરમ દાંડી અને પાંદડા ચાવવાથી મોઢાના ચાંદામાં રાહત મળે છે. તેના પાંદડા ચાવીને થોડા સમય પછી દહીં અને ખાંડ ખાવાથી પણ મોઢાના ચાંદામાં તાત્કાલિક રાહત મળે છે.
કબજિયાતથી રાહત – ગેસ કબજિયાતની સમસ્યામાં, સત્યાનાશીના છોડના મૂળ અને અજમાને ઉકાળીને ઉકાળો બનાવો. સવાર-સાંજ તેને પીવાથી ગેસ અને કબજિયાતની સમસ્યા થોડા દિવસોમાં જ દૂર થઈ શકે છે.