ગયા શુક્રવારે કેન્દ્રીય કેબિનેટની બેઠકમાં સરકારે બેંકિંગ નિયમોમાં કેટલાક મોટા ફેરફારોને મંજૂરી આપી છે. આમાં સૌથી મોટો ફેરફાર બેંક ખાતાના નોમિનીને લઈને કરવામાં આવ્યો છે. નવા નિયમના અમલ સાથે, કોઈપણ બેંક ખાતામાં ચાર નોમિની કરી શકાશે. સંસદમાં બિલ રજૂ થયા બાદ જ તેના વિશે વધુ માહિતી બહાર આવશે.
થોડા સમય પહેલા આરબીઆઈએ ખાતું ખોલાવતી વખતે નોમિનીનું નામ ભરવાનું ફરજિયાત બનાવ્યું હતું. તે પહેલાં, નોમિની વિના પણ ખાતા ખોલી શકાતા હતા, કારણ કે ફોર્મમાં આ કૉલમ ભરવાનું વૈકલ્પિક હતું. નોમિની વગર ખોલવામાં આવેલા મોટી સંખ્યામાં ખાતાઓને કારણે આજે દેશની બેંકોમાં 78,000 કરોડ રૂપિયા નિષ્ક્રિય પડ્યા છે, પરંતુ તેનો દાવો કરવા કોઈ આવતું નથી.
આ ફેરફારોનો હેતુ ગ્રાહકને કોઈપણ પ્રકારની મુશ્કેલીમાંથી બચાવવાનો છે. હાલમાં જ સામે આવ્યું છે કે હજારો કરોડ રૂપિયા અલગ-અલગ બેંકોના ખાતામાં છે જેના માટે કોઈ દાવેદાર નથી. આ અંગે આરબીઆઈ દ્વારા વિશેષ અભિયાન પણ ચલાવવામાં આવ્યું હતું. સંતોષકારક પરિણામોના અભાવે નિયમોમાં ફેરફાર કરવાની તૈયારીઓ કરવામાં આવી રહી છે.
વર્તમાન નિયમ
હાલમાં, જ્યારે તમે બેંક ખાતું ખોલો છો, ત્યારે તમારે નોમિનીનું નામ દાખલ કરવું પડશે. તેનો ઉદ્દેશ્ય તમારા મૃત્યુ પછી ખાતામાં જમા થયેલ પૈસા તે વ્યક્તિને આપવાનો છે. હાલમાં, તમે આ માટે ફક્ત એક જ વ્યક્તિનું નામ નોમિની તરીકે લખી શકતા હતા, પરંતુ હવે કેન્દ્રીય કેબિનેટ દ્વારા આપવામાં આવેલી મંજૂરી પછી, નવા નિયમ હેઠળ, તમે તમારા ખાતામાં એકથી વધુ વ્યક્તિને નોમિની બનાવી શકશો. વધુમાં, વીમા અને હિંદુ અવિભાજિત કુટુંબ ખાતાની જેમ, સળંગ અને એક સાથે નામાંકન કરવાની સુવિધા સંયુક્ત ખાતાધારક અને વારસદારોને ખાતાધારકના મૃત્યુ પછી નાણાં મેળવવા માટે સક્ષમ બનાવશે.
PPFમાં પણ સુવિધા ઉપલબ્ધ થશે
PPFમાં પણ સુવિધા ઉપલબ્ધ થશેપબ્લિક પ્રોવિડન્ટ ફંડ એકાઉન્ટ એટલે કે પીપીએફમાં પણ એક કરતાં વધુ નોમિની નક્કી કરવાનું શક્ય બનશે. આરબીઆઈએ મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ અને અન્ય નાણાકીય કંપનીઓને તેમના હકના માલિકોને દાવો ન કરેલી રકમ પરત કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો, પરંતુ તેમ છતાં, માર્ચ 2024 ના અંત સુધીમાં, આવી રકમ વધીને રૂ. 78,000 કરોડથી વધુ થઈ ગઈ છે.
બેંકોએ આવી રકમ માટે દાવાઓનું સમાધાન કરવા માટે ઘણી વખત પ્રયાસ કર્યા હતા. આ ઉપરાંત, કાયદામાં ફેરફાર કરવાની પણ યોજના છે જેથી કરીને જો કોઈની પાસે શેર અથવા બોન્ડમાંથી બોનસની રકમ હોય અને તેનો દાવો ન કરવામાં આવે તો તેને રોકાણકાર શિક્ષણ સુરક્ષા ફંડમાં ટ્રાન્સફર કરી શકાય. હાલમાં આ ફંડમાં માત્ર બેંકોના શેર જ ટ્રાન્સફર થાય છે.
શું ફાયદો થશે
એક નોમિની હોવું પૂરતું છે, પરંતુ કેટલીકવાર પરિસ્થિતિઓ જટિલ બની જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, પતિએ તેની પત્નીને નોમિનેટ કરી છે, અથવા પત્નીએ ફક્ત તેના પતિને નોમિનેટ કર્યા છે. જો બંને કાર અથવા બાઇક દ્વારા ક્યાંક જતી વખતે અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામે છે, તો દાવો કરવા માટે કોઈ નહીં હોય. આવી સ્થિતિમાં તેમના સમગ્ર પૈસા દાવા વગરના જ રહેશે. જો એક કરતાં વધુ નોમિની હોય તો રકમ દાવા વગરની રહેશે નહીં.
નોમિનેશન બે રીતે કરવામાં આવે છે
નોમિનેશન બે રીતે કરવામાં આવે છે1. ક્રમિક નોંધણી
આમાં, ક્રમમાં વિવિધ નોમિની છે, જેમ કે પ્રથમ નોમિની A છે અને બીજો B છે. આ પરિસ્થિતિમાં, A ને દાવાનો પ્રથમ અધિકાર છે કારણ કે તે પ્રાથમિક નોમિની છે. જો પ્રાથમિક નોમિની પણ દાવો ન કરે તો અનુગામી બીજા નોમિની રકમનો દાવો કરી શકે છે. આમાં, ભંડોળ લેતી વખતે નામાંકિત વ્યક્તિએ હાજર રહેવું જરૂરી છે.
2. બહુવિધ વ્યક્તિઓનું નામાંકન
આ પદ્ધતિ એક જ સમયે બહુવિધ વ્યક્તિઓને નોમિનેશન કરવાની મંજૂરી આપે છે. દરેક નોમિની રકમમાંથી તેના હિસ્સાનો દાવો કરી શકે છે. સંયુક્ત ખાતાધારકો માટે અથવા જ્યારે કોઈ ખાતાધારક બહુવિધ લોકોમાં ભંડોળ વિભાજિત કરે છે ત્યારે આ મહત્વપૂર્ણ છે.