લોકસભા ચૂંટણી પહેલા કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ આજે વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે. નાણામંત્રી તરીકે આ તેમનું છઠ્ઠું બજેટ અને મોદી સરકારના બીજા કાર્યકાળનું છેલ્લું બજેટ હશે. લોકસભા ચૂંટણી પછી સરકાર રચાય ત્યાં સુધી વચગાળાનું બજેટ દેશની નાણાકીય જરૂરિયાતોને પૂરી કરશે. નવી સરકારની રચના બાદ સંપૂર્ણ બજેટ રજૂ કરવામાં આવશે.
રાષ્ટ્રપતિએ 2023ને દેશ માટે ઐતિહાસિક વર્ષ ગણાવ્યું
આ પહેલા બુધવારે રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ સંસદના બંને ગૃહોની સંયુક્ત બેઠકને સંબોધિત કરી હતી. તેમના સંબોધનમાં રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે 2023 દેશ માટે ઐતિહાસિક વર્ષ હતું અને દેશે વૈશ્વિક કટોકટી છતાં સૌથી ઝડપથી વિકસતી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવાની ગતિ જાળવી રાખી છે. તેમણે કહ્યું કે ભારતે સતત બે ત્રિમાસિક ગાળામાં લગભગ 7.5 ટકાની વૃદ્ધિ હાંસલ કરી છે.
10 દિવસમાં આઠ બેઠકો યોજાશે
તમને જણાવી દઈએ કે બજેટ સત્ર 31 જાન્યુઆરીએ રાષ્ટ્રપતિના સંબોધનની સાથે શરૂ થઈ ગયું છે. લોકસભા ચૂંટણી પહેલા સંસદનું આ છેલ્લું સત્ર છે. આ સત્ર દરમિયાન 10 દિવસમાં કુલ આઠ બેઠકો યોજાશે.
સર્વપક્ષીય બેઠકમાં સરકારનો એજન્ડા બહાર પાડવામાં આવ્યો
બજેટ સત્રની શરૂઆત પહેલા સરકારે સર્વપક્ષીય બેઠક બોલાવી હતી. આ બેઠકમાં 30 રાજકીય પક્ષોના 45 નેતાઓએ ભાગ લીધો હતો.
સંસદીય બાબતોના પ્રધાન પ્રહલાદ જોશીએ જણાવ્યું હતું કે નાણાં પ્રધાન સીતારમણ જમ્મુ-કાશ્મીરનું બજેટ રજૂ કરશે. તેમણે કહ્યું કે આ બેઠક ખૂબ જ સૌહાર્દપૂર્ણ વાતાવરણમાં થઈ હતી. તમામ પક્ષોએ ગૃહની સારી કામગીરી માટે પોતપોતાના સૂચનો આપ્યા હતા. જો કે આ સત્ર દરમિયાન જરૂરી કાયદાકીય અને અન્ય કામ પણ કરી શકાશે.
આ ઉપરાંત, તેમણે એ પણ માહિતી આપી હતી કે કેન્દ્ર સરકારના સંબંધમાં 2023-24 માટે અનુદાન માટેની પૂરક માંગણીઓ પર ચર્ચા કરવામાં આવશે. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ અને કાશ્મીરના નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માટેનું વચગાળાનું બજેટ અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશની અનુદાન માટેની પૂરક માંગણીઓ પણ રજૂ કરવામાં આવશે અને ચર્ચા કરવામાં આવશે.
અર્થતંત્રની સ્થિતિ શું છે?
- નાણા મંત્રાલયે એક સમીક્ષા રિપોર્ટમાં જણાવ્યું છે કે નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં ભારતીય અર્થવ્યવસ્થામાં લગભગ 7 ટકા વૃદ્ધિનો અંદાજ છે.
- મજબૂત સ્થાનિક માંગે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અર્થતંત્રને 7 ટકાથી વધુ વૃદ્ધિ તરફ દોર્યું છે.
- ભારતની અર્થવ્યવસ્થા 2022-23માં 7.2 ટકા અને 2021-22માં 8.7 ટકાની વૃદ્ધિનો અંદાજ છે.
- ભારતીય અર્થતંત્ર ચાલુ નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં 7.3 ટકા વૃદ્ધિની અપેક્ષા છે.
- તદુપરાંત, મજબૂત જીડીપી વૃદ્ધિની આગાહી, વ્યવસ્થિત સ્તરે ફુગાવો, રાજકીય સ્થિરતા અને કેન્દ્રીય બેંક દ્વારા નાણાકીય નીતિ કડક કરવાના સંકેતોએ ભારતીય અર્થતંત્ર માટે ઉજ્જવળ ચિત્ર દોરવામાં ફાળો આપ્યો છે.
- અનુમાન મુજબ, ભારત આગામી ત્રણ વર્ષમાં $5 ટ્રિલિયનના જીડીપી સાથે વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવાની ધારણા છે.
- આ પછી, ભારત આગામી છથી સાત વર્ષમાં (વર્ષ 2030 સુધીમાં) US $ 7 ટ્રિલિયનની અર્થવ્યવસ્થા બનવાની અપેક્ષા રાખી શકે છે.
2023-24ના બજેટની વિશેષતાઓ
- મોદી સરકાર 2.0 ના છેલ્લા સંપૂર્ણ બજેટમાં 2023-24માં મૂડી ખર્ચ 33 ટકા વધારીને રૂ. 10 લાખ કરોડ કરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી, જે જીડીપીના 3.3 ટકા હશે. આ 2019-20ના બજેટ કરતાં લગભગ ત્રણ ગણું હતું.
- આ સિવાય સરકારે પશુપાલન, ડેરી અને મત્સ્યઉદ્યોગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને કૃષિ ધિરાણનો લક્ષ્યાંક વધારીને રૂ. 20 લાખ કરોડ કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. દેશનું કૃષિ ક્ષેત્ર છેલ્લા છ વર્ષમાં સરેરાશ વાર્ષિક 4.6 ટકાના દરે વૃદ્ધિ પામી રહ્યું છે.
- અગાઉના બે કેન્દ્રીય બજેટની જેમ, કેન્દ્રીય બજેટ 2023-24 પણ પેપરલેસ સ્વરૂપમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
- કેન્દ્રીય બજેટ 2023 રજૂ કરતી વખતે, કેન્દ્રીય નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે 2023-24 માટે રાજકોષીય ખાધનો લક્ષ્યાંક કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદન (GDP) ના 5.9 ટકા રાખ્યો હતો.
- નાણામંત્રીએ કહ્યું કે સરકાર નાણાકીય વર્ષ 2025-26 સુધીમાં રાજકોષીય ખાધને જીડીપીના 4.5 ટકાથી નીચે લાવવા માંગે છે.